GIS چیست؟

GIS  چیست ؟  امروزه  فعالیت متخصصین رشته های مختلف علوم در رابطه با یک منطقه علاوه بر نقشه هایی که در آنها عوارض منطقه تعیین موقعیت شده اند ، اطلاعات دیگری نیز به کمک متخصصین مربوطه تهیه و کلیه آنها در مجموعه ای از نقشه ها آماده و طبقه بندی گردیده اند این اطلاعات به صورت کد ها و علائم قراردادی مختلف که هر کدام گویای یک عارضه و اطلاعات خاصی در سطح زمین بوده اند ، نشان داده شده است و توضیح آنها در راهنمای هر نقشه آورده شده است . در موارد یسیاری که جمع اطلاعات موجود بیشتر از تعداد علائم قراردادی بوده بایستی از عرضه اطلاعات صرف صرف نظر شود یا آنها را در ضمیمه ای ارائه می کردند ، استفاده از این پایگاهای اطلاعاتی جغرافیایی اشکالاتی داشت که مهمترین آنها به شرح زیر است : _ یه دلیل عدم امکان ارائه اطلاعات جمع آوری شده به صورت گویا در نقشه و برای دسترسی بهتر به اطلاعات ضمیمه نقشه بایستی ، آنها را طبقه بندی نمود. این عمل معمولا باعث کم شدن حجم این اطلاعات شده و اطلاعات جزئی فدا می شوند. _ حساسیت کار اقتضا می کند علاوه بر دقت زیاد که یاید در تهیه نقشه اعمال گردد ، از علائم و اعداد به نحوی استفاده شود که بیننده مشکلی برای تعیین موقعیت عوارض و برقراری ارتباط بین این عوارض و اطلاعات جنبی پیدا نکند . _ در مواردی که سطح منطقه بالاست و چندین برگ نقشه ، مورد استفاده قرار می گیرد ، بررسی مناطق حاشیه نقشه ها مستلزم چسباندن آنها به یکدیگر است . _ تغییرات در نقشه ها و به روز در آمدن آنها ، مستلزم صرف وقت و هزینه زیاد بوده است . _ علاوه بر تهیه نقشه و تنظیم اطلاعات ضمیمه ، آماده کردن یک نقشه موضوعی از نقشه کلی آماده شده نیز ، کاری بسیار وقت گیر و پر هزینه است . _ چنانچه نقشه ها و اطلاعات تهیه شده برای مدت زمان طولانی ( بیش از بیست سال ) قابل استفاده باشد ، هزینه های مورد  نظر توجیه اقتصادی دارد ولی معمولا این طور نیست چرا که بیشتر عوارض مصنوعی نظیر شبکه های راه ها ، مخابرات ، برق ، آب و یا تقسیم نقشه های آن ها به سرعت در حال تغییر هستند . _ تهیه نقشه با روش های قبلی بسیار شبیه عکس است که از دیدگاه خاص عکاس از یک منطقه و در زمان مشخص برداشت باشد . در آغاز ، استفاده ازنقشه های موضوعی برای ثبت ذخایر طبیعی و تقسیم بندی مشاهدات طبیعی به روش کیفی بود . اگر چه تحلیل و بررسی مقدار محدودی از داده های جغرافیایی با استفاده از نقشه های موضوعی می توانست نسبتا به آسانی انجام گیرد ولی این روش برای مقدار زیاد داده ها غیر قابل استفاده بودند . _ مهمترین مشکل اساسی آن است که برقراری ارتباط میان عوارض نقشه و اطلاعات مختلف فنی و اجتماعی ، ضمیمه کار سخت و وقت گیر و در مواردی غیر ممکن است . در حال حاضر همگی به این امر واقفند که رایانه ها نه تنها صد با ر سرعت انجام امور تحلیلی را بالا می برند بلکه از نظر دقت نیز کاملا اطمینان بخش هستند . به خصوص زمانی که اطلاعات حجم زیادی داشته باشند، امکان اشتباه در انجام عملیات به صورت دستی بسیار افزایش پیدا می کند . با توجه به موارد فوق و در خواست های روز افزون و نیاز به نقشه ها و اطلاعات مربوط به مشخصات موارد مورد بررسی ، و امکان تلفیق آنها برای نتیجه گیری های لازم ، ملاحضه می شود که سیستم های قبلی ایجا د ( پایگاه اطلاعات جغرافیایی ) پاسخ گو نبوده و لزوم ایجاد سیستم های جدید با استفاده از رایانه ها روز به روز بیشتر شده است . در دو سه دهه اخیر در زمینه مکانیزه کردن سیستم های ایجاد پایگاه اطلاعات جغرافیایی و استفاده هر چه بیشتر از رایانه ها در جمع آوری و نگهداری و به روز رسانی داده ها در زمینه های مختلف از جمله مهندس عمران ، جغرافیا ، برنامه ریزی شهری و روستایی و منطقه ای از بخش دور به تجزیه و تحلیل عکس و مسائل نظامی فعالیت های زیادی به صورت گرفته است که در نهایت منجر به تولید یک ابزار بسیار قوی گردید که به خوبی قادر است کلیه اطلاعات جغرافیایی مربوط به یک منطقه را جمع آوری و ذخیره کرده و در زمینه بازیابی و به روز رساندن ارتباط داشتن و تجزیه و تحلیل آنها اقدام نموده و اطلاعات مورد نیاز را برای تصمیم گیری و برنامه ریزی استخراج می کند . این ابزار قوی که دارای پتانسیل فراوانی برای توسعه است ‍)سیستم اطلاعات جغرافیایی ) نام گرفت و مجامع علمی ، تعریف زیر را برای این سیستم بیان کرده اند :        سیستم اطلاعات عددی ( Digital System ) که بتوان اطلاعات جغرافیلیی و غیر جغرافیایی زمینه های مختلف یک نقطه را به هم مرتبط ساخته و آن ها را مورد تجزیه وتحلیل قرار دهد و داده های مورد نیازتصمیم گیری را استخراج نماید سیستم اطلاعاتی جغرافیایی ( GIS ) نامیده می شود . تا سالهای اخیر استفاده از سیستم فوق بسیار پر هزینه می نمود و این به دلیل گرانی سخت افزار ها و موجود نبودن اطلاعات به طیق عددی بود ولی دو واقعه مهم این وضعیت را کاملا تغییر داد . اول آن که بهای سخت افزار های رایانه در دهه اخیر تا حد زیادی کاهش پیدا کرد و دومین واقعه که خود تا حدودی حاصل کاهش رایانه است ، افزایش حجم اطلاعات به طریق عددی بوده است . به هر حال می توان گفت : پیدایش این سیستم نقطه عطفی در روند تجزیه و تحلیل اطلاعات ، اطلاعات جغرافیایی به وجود آورده است تا افراد بتوانند از تلفیق انواع اطلاعات جغرافیایی و دیگر اطلاعات مورد نظر، نتیجه گیری مناسب را داشته باشند . هر اطلاعات یا آگاهی یا دانشی که بتوان آن را به مختصات (x,y,z) یا (h ،θ،λ) نقاطع واقع بر روی کره زمین نسبت داد ( یک اطلاعات جغرافیایی ) است بنابراین اطلاعات جغرافیایی دارای طیف بسیار وسیعی بوده و شامل کلیه اطلاعات در رابطه با محیط اطراف ما می گردد . به عنوان مثال اطلاعاتی در مورد جمعیت مناطق مختلف ، مالکیتها ، راههای ارتباطی و غیره جزو اطلاعات جغرافیایی محسوب میگردند. براین اساس جمع آوری اطلاعات جغرافیایی نیازمند همکاری متخصصین نقشه برداری ( به عنوام مثال تعیین کننده موقعیت ) با گروهی از متخصصان علوم دیگر ( زمین شناس ، جامعه شناس ، جغرافی دان ، مهندس معمار و ... ) است . این سیستم هم چنین امکان تهیه نقشه های جدید را نیز فراهم می کند . مثلا اگر تصور کنیم نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی یک منطقه با مقیاس 1/20000 ذخیره شده باشد ، سیستم می تواند نقشه هایی شامل هر دو دسته اطلاعات و با مقیاس های متفاوت و در محدوده های مورد نیاز را آماده و عرضه کند . به طور کلی وقتی نقشه های متفاوت در سیستم ذخیره می شوند ، هر یک از این نقشه ها در حقیقت یک لایه اطلاعات را تشکیل داده و با توجه به نیاز ، می توان همه و تنها تعدادی از لایه ها ی اطلاعاتی مورد پردازش قرار داد و یا نقشه ای جدید تهیه و آماده چاپ کرد .